Phân tích sơ đồ hoàn lưu chung của khí quyển

1. Những quy luật cơ bản của hoàn lưu chung khí quyển
- Trong các quá trình quy mô lớn chuyển động ngang chiếm ưu thế so với chuyển động thẳng đứng, trừ quá trình đối lưu quy mô nhỏ nhưng lại có tốc độ thẳng đứng lớn.
- Các dòng khí vĩ hướng (dọc theo vùng vĩ tuyến) chiếm ưu thế so với các dòng khí kinh hướng.
- Các chuyển động của khí quyển phần lớn có đặc tính xoáy và thường kèm theo những chuyển động sóng.
- Các chuyển động của không khí trong khí quyển có đặc tính bất ổn định, có sự biến đổi không ngừng của hoàn lưu chung khí quyển và các phần tử cấu trúc của chúng : front, khối khí, xoáy.
- Các dòng khí biến đổi từ lớp này sang lớp kia của khí quyển, động năng phân bố không đồng đều theo chiều nằm ngang và chiều thẳng đứng.
- Các dòng khí biến đổi theo mùa, tùy thuộc vào thông lượng bức xạ mặt trời, nhất là ở bắc bán cầu, nơi lục địa chiếm diện tích lớn hơn so với nam bán cầu
2. Hoàn lưu khí quyển trên mặt đất.
- Chế độ nhiệt của mặt đất cùng với động lực của không khí ở phần dưới của tầng đối lưu đã tạo nên các vòng đai khí áp cao, thấp xen kẽ nhau đó là đai áp thấp nhiệt lực ở xích đạo, đai áp cao động lực ở 30 – 350 vĩ tuyến bắc và nam, đai áp thấp động lực ở 60 – 650 vĩ tuyến bắc và nam, đai áp cao nhiệt lực ở bắc cực và nam cực.
- Gradien khí áp nằm ngang xuất hiện làm không khí chuyển động từ nơi áp cao đến nơi áp thấp (theo hướng kinh tuyến). Từ rìa hướng về phía xích đạo của áp cao cận nhiệt hai bán cầu gió thổi về phía đới áp thấp xích đạo. Hai đới gió này là hai đới tín phong. Tín phong bắc bán cầu có hướng đông bắc còn tín phong nam bán cầu có hướng đông nam do tác dụng của lực Coriolis về phía phải chuyển động ở bác bán cầu và về phía trái chuyển động ở nam bán cầu. Từ rìa hướng về phía cực của áp cao cận nhiệt không khí nhiệt đới thổi về miền ôn đới còn không khí lạnh khô miền ôn đới thổi về phía cận nhiệt và nhiệt đới. Từ áp cao cực về miền ôn đới là gió đông bắc ở bắc cực và đông nam ở nam cực.
3. Hoàn lưu chung của khí quyển trên cao
- Miền đất xung quanh xích đạo quanh năm nhận được lượng nhiệt lớn của áng sáng mặt trời nên hình thành vùng áp thấp. Gió tín phong hội tụ tại xích đạo kết hợp với động năng của vùng áp thấp ở đây đẩy không khí lên cao, đến độ cao 2 – 4 km tỏa ra hai phía đi về các vĩ độ cao có hướng ngược với hướng gió tín phong gọi là gió phản tín phong ở bán cầu bắc có hướng tây nam, ở bán cầu nam có hướng tây bắc và chuyển động đi xuống ở 30 – 350 độ vĩ tuyến bắc và nam. Đó là nguyên nhân hình thành đai áp cao động lực ở đây và thực hiện được vòng tuần hoàn vật chất năng lượng trong khu vực nhiệt đới.
- Vòng tuần hoàn vật chất và năng lượng giữa khu vực gió tây ôn đới và cực đới ở hai bán cầu cũng xuất hiện do dải hội tụ giữa gió tây ôn đới với gió đông cực đới kết hợp với động năng của vùng áp thấp động lực ôn đới đẩy không khí đi lên, đến độ cao 2 – 3km tỏa ra hai phía rồi đi xuống tăng cường cho đai áp cao động lực ở 30 – 350 vĩ bắc và nam và đai áp cao nhiệt lực ở cực bắc và nam.